Δημοσιελυθηκε στο Books’ Journal, Μάρτιος 2025
Υπάρχουν πολλά πράγματα στη Γερμανία που πρέπει να εξηγηθούν. Στις εκλογές του Φεβρουαρίου για την Ομοσπονδιακή Βουλή η Χριστιανοδημοκρατία ήλθε μεν πρώτη αλλά με ποσοστό κάτω του 30% που μάλλον απογοήτευσε την ηγεσία της. Το νεοπαγές κόμμα της Βάγκενχνεχτ και οι Φιλελεύθεροι έμειναν εκτός Bουλής, το πρώτο οριακά. Τα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού του «σηματοδότη» (Ampel) όπως ονομάσθηκε, δηλαδή η ιστορική Σοσιαλδημοκρατία (SPD), οι πράσινοι και οι φιλελεύθεροι ουσιαστικά αποδοκιμάσθηκαν. Οι εκλογές έδειξαν ότι η Εναλλακτική για τη Γερμανία (Alternative für Deutschland) έγινε με απόσταση η δεύτερη πολιτική δύναμη στη χώρα με ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά στην (πρώην) Ανατολική Γερμανία, ενώ και η Αριστερά (die Linke) απέσπασε ένα αξιοπρόσεκτο ποσοστό παρά τη διάσπασή της με την αποχώρηση της Βάγκενκνεχτ, που ίδρυσε δικό της κόμμα,
Η εκλογική αποτυχία των κυβερνητικών κομμάτων είναι το πρώτο που πρέπει να εξηγηθεί.
Σε μία γενική προσέγγιση, η κοινή αιτία ήταν η αναποτελεσματικότητα: Διαφωνούσαν συνεχώς μεταξύ τους για μείζονα ζητήματα εξωτερικής, δημοσιονομικής, ενεργειακής και κοινωνικής πολιτικής (με αιχμή το αμφιλεγόμενο εισόδημα του πολίτη, Bürgergeld), μεταναστευτικής και οικονομικής πολιτικής (πληθωρισμός, ενέργεια, ενοίκια, προβλήματα γραφειοκρατίας και στασιμότητα, με δραματική μείωση της βιομηχανικής παραγωγής κατά περίπου 1/10 τα τελευταία δύο χρόνια. Έδειξαν έτσι ένα πρόσωπο ετερόκλητου συνασπισμού. Η ασταθής διαχείριση των ζητημάτων αυτών προκαλούσε αβεβαιότητες για το μέλλον της γερμανικής οικονομίας, την ανταγωνιστικότητά της, την απασχόληση. Σχολιαστές υποστηρίζουν ότι τα οικονομικά προβλήματα βάρυναν περισσότερο στο εκλογικό αποτέλεσμα από το μεταναστευτικό. Όμως σημαντικό ρόλο έπαιξε και η αντιπολεμική διάθεση μεγάλου μέρους του πληθυσμού εξαιτίας της ευθύνης και των περιπετειών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι απώλειες της Σοσιαλδημοκρατίας.
Δεν πρέπει να παραλείψουμε ειδικότερους παράγοντες που εξηγούν τις επιδόσεις του κάθε κόμματος. Π.χ. η μεγάλη χαμένη ήταν η Σοσιαλδημοκρατία η οποία φαίνεται ότι με τις πολιτικές επιλογές της αποξενώθηκε από την παραδοσιακή της εργατική βάση. Είχε συμπορευθεί εντέλει με τις επιλογές «αφύπνισης» των πρασίνων – αλλαγή φύλου με απλή δήλωση!, ταχύτερη πολιτογράφηση μεταναστών, νομιμοποίηση της κάνναβης, νόμο για τη θέρμανση, σταδιακή κατάργηση των κινητήρων εσωτερικής καύσης στα αυτοκίνητα και μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση χωρίς να έχει προηγουμένως εξασφαλισθεί η απαραίτητη ηλεκτρική ενέργεια. Οι αλλαγές αυτές δεν αιφνιδίασαν απλώς την κοινωνία, αλλά ήταν ευθέως αντίθετες προς τις αρχές της εργατικότητας, πειθαρχημένης συλλογικής δουλειάς και επίδοσης (Leistungsprinzip) της βιομηχανικής (και όχι μόνον) εργατικής τάξης. Τα ζητήματα αυτά συμπεριλαμβανομένου και του εισοδήματος του πολίτη επισκίασαν τα κλασικά κοινωνικά αιτήματα της συγκυβερνώσας σοσιαλδημοκρατίας για καλύτερες αμοιβές της δουλειάς, μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων και αποτελεσματικότερες κρατικές υπηρεσίες παιδείας και υγείας! Ουσιαστικά έδινε την εντύπωση ότι η πολιτική της κυβέρνησης και της Σοσιαλδημοκρατίας καθοριζόταν από τους πράσινους.
Την πτώση των πρασίνων επηρέασαν αρνητικά πολεμοχαρείς δηλώσεις και επιλογές προβεβλημένων πολιτικών τους, πρωτοστατούσης της κομψοντυμένης συναρχηγού τους Μπέρμποκ, που μετέτρεψαν το κόμμα της ειρήνης σε κόμμα πολέμου αναμειγνύοντας και μια γερή δόση «αφυπνισης» (wokism): Υποστήριζαν ηχηρά μεταξύ άλλων την αποστολή βαρέων όπλων στην Ουκρανία και την αύξηση των στρατιωτικών δαπανών με δάνεια. Στη αποτυχία συνέβαλε και η ανικανότητα του συναρχηγού τους Χάμπεκ και αντιπροέδρου της Κυβέρνησης να κατανοήσει στοιχειώδη οικονομικά φαινόμενα όπως η χρεοκοπία επιχειρήσεων. Συνολικά, η πράσινη αντζέντα έγινε βαθμιαία αντιληπτή ως απειλή για το βιομηχανικό μέλλον της Γερμανίας.
Είναι η Εναλλακτική Ναζί;
Το επόμενο φαινόμενο που πρέπει να εξηγηθεί είναι η άνοδος της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (Alternative für Deutschland). Οι εκλογές τους έδωσαν τη δεύτερη θέση με περίπου 20,8% των ψήφων ενώ στις προηγούμενες εκλογές είχε αποσπάσει μόλις 10,4 %. Είναι η αξιωματική αντιπολίτευση στην Ομοσπονδιακή Βουλή. Κατά τη γνώμη μου η προαναγγελθείσα από τις δημοσκοπήσεις άνοδός τους οφείλεται εξίσου στις θέσεις τους για το μεταναστευτικό, στην απόρριψη της πολεμικής εμπλοκής της Γερμανίας στην Ουκρανία αλλά και στο οικονομικό τους πρόγραμμα. Ζητούν μείωση της γραφειοκρατίας την οποία, ενδεικτικά, προκαλούν «πράσινες» οδηγίες προς τις επιχειρήσεις να παρακολουθούν αν οι προμηθευτές τους στην εφοδιαστική αλυσίδα τηρούν ελάχιστα στάνταρντ συνθηκών εργασίας. Προεκλογικά η Χριστιανοδημοκρατία προσέγγισε τις θέσεις της Εναλλακτικής στο μεταναστευτικό. Το ζήτημα αυτό συνδέεται πάντως με την εγκληματικότητα ισλαμιστών στις γερμανικές πόλεις και την αδυναμία του Σηματοδότη να εφαρμόσει τους νόμους για απελάσεις ποινικών παραβατών. Πολλοί γερμανοί (μαζί με παλαιότερους και ενσωματωμένους στην κοινωνία μετανάστες!) άρχισαν να αισθάνονται ανασφαλείς ή και ξένοι στη χώρα τους.
Ας σημειωθεί ότι οι θέσεις της Εναλλακτικής για το μεταναστευτικό παραποιήθηκαν συστηματικά στη δημόσια συζήτηση με τη βοήθεια των μεγάλων ΜΜΕ. Τυπικό παράδειγμα η ψευδής «είδηση» ότι σε συνδιάσκεψη με επιχειρηματίες συζητήθηκε η επαναπροώθηση των ξένων (remigration). Βέβαια, στο κόμμα συρρέουν και ακροδεξιά στοιχεία, όμως η καταγγελία του ότι είναι ναζιστικό, στρέβλωσε κάθε συζήτηση ουσίας. Αρκεί μια απλή σύγκριση με τους Ναζί του Μεσοπολέμου: Η Εναλλακτική δεν διαθέτει τάγματα εφόδου, δεν οργανώνει πορείες γερμανικού μυστικισμού, δεν αμφισβητεί το Σύνταγμα της χώρας, επικρίνει τη γραφειοκρατία, αντιτίθεται στην εμπλοκή της Γερμανίας στην Ουκρανία, έχει πρόεδρο μία ευφυή λεσβία, προβάλλει θέσεις κοινωνικής οικονομίας της αγοράς και υποστηρίζει το Ισραήλ! Υπενθυμίζω ότι Ναζί (NS) είναι η συντόμευση του εθνικού σοσιαλιστικού γερμανικού εργατικού κόμματος (NSDAP).
Με τα δεδομένα που αναφέραμε, μία νέα κυβέρνηση συνασπισμού Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλδημοκρατών δύσκολα θα καταλήξει σε κάποια συμφωνία για την αντιμετώπιση όλων αυτών των προβλημάτων. Οι διαφορές τους ως προς τη χρηματοδότηση των στρατιωτικών δαπανών, το ύψος των φόρων και των συνεισφορών στην κοινωνική ασφάλιση, το μεταναστευτικό, το κοινωνικό κράτος και τη χαλάρωση του συνταγματικά κατοχυρωμένου φρένου χρέους δεν είναι εύκολο να γεφυρωθούν. Προβλέπω νέες εκλογές σχετικά σύντομα. Αν λοιπόν σε μία χώρα όπου ιστορικά κόμματα με μακρά παράδοση συναινέσεων και εμπεδωμένων θεσμών διαβούλευσης αδυνατούν να συνεννοηθούν σκεφθείτε τι θα συμβεί σε άλλες χώρες αν συνεχισθεί ο κατακερματισμός του κομματικού τους τοπίου.
Η Γερμανία στο δυτικό πανόραμα.
Όμως οι εξελίξεις στη Γερμανία δεν πρέπει να αναλύονται ανεξάρτητα από όσα συμβαίνουν σε άλλες δυτικές χώρες συμπεριλαμβανομένων και των ΗΠΑ, όπου παρατηρούμε παρόμοιες τάσεις. Και εκεί σημειώνεται άνοδος της ευρύτερης δεξιάς και ιδιαίτερα του πιο ριζοσπαστικού της τμήματος. Στην Ιταλία η δεξιά κυβέρνηση Μελόνι μάλλον θα ολοκληρώσει την τετραετή θητεία της- κάτι πρωτοφανές για τα δεδομένα της χώρας. Στη Γαλλία η Λεπέν απειλεί τον Μακρόν. Ταυτόχρονα υποχωρεί σε ορισμένες κομβικές χώρες της Ευρώπης η Αριστερά όταν κινείται αμήχανα όπως π.χ. το Εργατικό Κόμμα στο Ενωμένο Βασίλειο, που βλέπει να κατακρημνίζεται η αποδοχή του μέσα σε λίγους μήνες μετά τον εκλογικό του θρίαμβο. Η Αριστερά κερδίζει όμως στη Γαλλία προβάλλοντας αντικαπιταλιστικές θέσεις. Στην Ολλανδία έχουμε κυβέρνηση «τεχνοκρατών» με την ανοχή της υπερδεξιάς, η Ουγγαρία και Σλοβακία αποστασιοποιήθηκαν από τις Βρυξέλλες και στην Ελλάδα αναπτύχθηκε ένα κύμα θυμού με πρόσχημα την υπόθεση των Τεμπών.
Κοινή πηγή όλων αυτών των εξελίξεων είναι η επίκληση της εθνικής κυριαρχίας και η αμφισβήτηση της παγκοσμιοποίησης όπως προχωρούσε μέχρι πρόσφατα. Τηρουμένων των αναλογιών, η ατμόσφαιρα θυμίζει τα χρόνια πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο που κατέληξαν στην ανατροπή των διαδικασιών παγκοσμιοποίησης που είχαν προηγηθεί με τους πολιτικούς να λειτουργούν, κατά τον ευφυή χαρακτηρισμό βιβλίου, ως υπνοβάτες.
Panos Kazakos 