Υπό έκδοση:

Φανερές και αφανείς αντιθέσεις – Παράδοση και νεωτερικότητα στη μεταδικτατορική Ελλάδα, 1974-2022.
Εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2023

Πάνος Καζάκος και Πάνος Κολιαστάσης

Η μελέτη αυτή αναδεικνύει τη σημασία πολιτισμικών παραμέτρων για την κατανόηση των εξελίξεων σε θεσμούς και πολιτική από την πτώση της Δικτατορίας μέχρι σήμερα. Απαντά στα ερωτήματα: ποιοι πραγματικά είμαστε (όχι ποιοι θα έπρεπε  να είμαστε), από ποιες αξίες και ιδέες εμφορούμαστε, πως αυτές σημάδεψαν πολιτικές αποφάσεις, συλλογικές και ατομικές συμπεριφορές αλλά και πως επηρεάσθηκαν από τις παγκόσμιες και ευρωπαϊκές εξελίξεις. Το θεμελιώδες ερώτημα λοιπόν είναι, γιατί κάνουμε ό,τι κάνουμε.

Καταλύτης για το ανά χείρας κείμενο ήταν η ελληνική κρίση που σοβούσε από καιρό αλλά ξέσπασε το 2009-2010 και διήρκεσε μια ολόκληρη δεκαετία (2009-2019). Οι επόμενες εξωγενείς  αναταράξεις (2020-2022) βρήκαν μια κλονισμένη οικονομία και κοινωνία. Η κρίση γενικά επέβαλε να επανεξετάσουμε ολόκληρη τη μεταδικτατορική περίοδο (λέγε Μεταπολίτευση) και συγκεκριμένα τα πολιτισμικά θεμέλια του αναπτυξιακού μοντέλου. 

Η βασική μας θέση είναι ότι κατά τη Μεταπολίτευση, σε ελληνική πολιτική και κοινωνία, σε συμπεριφορές ατόμων και ομάδων επικράτησε ένας  πολιτισμικός πλουραλισμός – ένα μείγμα -εν μέρειαντίθετων μεταξύ τους αξιών και ιδεών  της παράδοσης, κυμάτων της νεωτερικότητας και της μετανεωτερικότητας.  Το μείγμα ήταν ρευστό με την έννοια ότι εμπλουτιζόταν με νέα στοιχεία σε μεταβαλλόμενη ισορροπία με τα υπόλοιπα. Συχνά τα ίδια τα άτομα εμφορούνταν από πολλαπλές και εν μέρει ασύμβατες μεταξύ τους αξίες.

Αναπόφευκτα, αναδύθηκαν ποικίλα αξιακά διλήμματα αλλά και συμβιβασμοί  (υβριδικές λύσεις). Κάθε περιοχή πολιτικής εμφανίζει βέβαια ιδιαιτερότητες. Για παράδειγμα, στη Δημόσια Διοίκηση  αντιπαλεύουν η εκπλήρωση του καθήκοντος με την πελατειακή νομιμοφροσύνη, η συναδελφική αλληλεγγύη με τη λογοδοσία, η επετηρίδα με την αξιολόγηση. Στη χωροταξία αντιπαλεύει η διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος με τις κυρίαρχες αντιλήψεις για την ιδιοκτησία. Στην κοινωνική πολιτική η γενική οργάνωση της αλληλεγγύης μέσω του κοινωνικού κράτους με προνομιακές ρυθμίσεις.

Η εργασία αυτή, αφού  εξετάσει  τις θεωρητικές προσεγγίσεις της κουλτούρας που έχουν προταθεί κατά καιρούς (θεωρία κοινωνικού κεφαλαίου, θεωρία του εκσυγχρονισμού κλπ.), συγκεκριμενοποιεί τις υποθέσεις μας για το πολιτισμικό τοπίο της χώρας, και αναλύει την ένταση ανάμεσα σε παράδοση, (αντιφατικές) νεωτερικές αξίες (ελευθερία έναντι ισότητας ή δικαιοσύνης) και μετανεωτερικά φαινόμενα (ταυτοτικά κινήματα) σε επιλεγμένες περιοχές πολιτικής. Συναφώς, υπεισέρχεται και σε θέματα που συζητήθηκαν κατά καιρούς ευρύτατα – πως  προβεβλημένοι διανοούμενοί μας αντιλήφθηκαν τις αξιακές εντάσεις ( Π. Κονδύλης, Κ.Τσουκαλάς, Δ. Χατζής, Γιάννης Μπαλαμπανίδης  κ.α.), τι μας δίνει η θέση του πολιτισμικού δυισμού,  αν η χώρα διαθέτει κάποιον ηγεμονικό πυρήνα ιδεών και αξιών (Δ. Τζιόβας, Ευκλείδης Τσακαλώτος, Πέτρος Παπασαραντόπουλος, Ανδρέας  Πανταζόπουλος, κ.α.), σε πιο βαθμό έγινε νεωτερική, αν και πως επηρέασε την κουλτούρα μας ο ευρωπαϊκός ιδεότυπος, ποιες συνθέσεις αξιών και ιδεών επιχείρησαν συντεταγμένες πολιτικές δυνάμεις.   

Η Δραχμή Δεν (θά) Είναι Λύση, εκδόσεις επίκεντρο

Η παρούσα εργασία εξετάζει πρωτίστως τις οικονομικές και πολιτικές  επιπτώσεις της πιθανής εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη (Grexit) λαμβάνοντας υπόψη τις πολιτικές-οικονομικές δομές και παραδόσεις της χώρας. Η έξοδος θα επανέλθει στην ευρωπαϊκή ατζέντα, αν τελικά αποτύχει και το νέο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής (τρίτο Μνημόνιο) όπως συμπληρώθηκε τον Ιούνιο 2016.

Από οικονομική άποψη, η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα θα βυθίσει τη χώρα σε νέα βαθιά ύφεση και θα μεταθέσει τις ελπίδες για επιστροφή στην ανάπτυξη σε ένα απροσδιόριστο μέλλον. Μπορεί να προκαλέσει έναν φαύλο κύκλο υποτιμήσεων-πληθωρισμού-υποτιμήσεων και να καταστήσει αδύνατο τον έλεγχο της δημόσιας οικονομίας λόγω της δυναμικής του πολιτικού οικονομικού συστήματος. Την έξοδο από την Ευρωζώνη (ή και την ΕΕ) θα ακολουθούσε παραλυτική εσωστρέφεια του πολιτικού συστήματος. Οι δυνατότητες πρόσβασης σε δημόσιους πόρους (π.χ. της ΕΕ) θα περιορισθούν δραματικά.

Συναφώς, τη γενική κατεύθυνση της οικονομικής πολιτικής θα βαραίνουν αβεβαιότητες που θα εμποδίζουν την ανάκαμψη για πολύ καιρό. Το πιθανότερο είναι ότι η ελληνική πολιτική θα κινείται χωρίς πυξίδα και, επομένως, θα προσκρούει σε ένα υψηλότερο τείχος αναξιοπιστίας.

Τέλος, μια νέα απότομη πτώση των εισοδημάτων μετά την έξοδο από την Ευρωζώνη και η εκ νέου αύξηση της ανεργίας και της αβεβαιότητας θα οδηγούσαν σε ένα νέο κύμα απεργιών, σκληρών διεκδικήσεων, αντιθεσμικών πρακτικών, ενδεχομένως σε έναν φαύλο κύκλο βίας και αντίμετρων της εξουσίας και, εν τέλει σε πολιτική αστάθεια. Θα ενισχυθούν ο πολιτικός εξτρεμισμός και ο βοναπαρτικός λαϊκισμός.

Ο συγγραφέας καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, σε σύγκριση με την έξοδο από την Ευρωζώνη (και ΕΕ), είναι προτιμότερη η επιλογή της εφαρμογής του προγράμματος προσαρμογής, η παραμονή σε ΕΕ και Ευρωζώνη και η διευθέτηση του χρέους εντός αυτής.

Το Δημόσιο χρέος της Ελλάδας, εκδόσεις Παπαζήση

Το βιβλίο αυτό επισκοπεί τα χρέη της χώρας από την ανεξαρτησία μέχρι σήμερα. Το χρονικό των δανείων δίνει την εντύπωση ότι οι πολιτικές ηγεσίες του τόπου έτειναν κατά διαστήματα να θεωρούν δάνεια (και βοήθειες) περίπου ως «τακτικό έσοδο» με διάφο­ρες αιτιολογίες. Η Ελλάδα βρέθηκε τέσσερεις φορές σε αδυναμία εξυπηρέτησης των χρεών της. Μετά από κάθε πτώχευση η χώρα αποκλειόταν για αρκετό διά­στημα από τις αγορές, που ήδη τότε καθιστούσαν σα­φές ότι η εξυπηρέτηση των χρεών ήταν προϋπόθεση για την χορήγηση νέων δανείων. Παρατηρούνται επα­ναλαμβανόμενες και αργόσυρτες διαπραγματεύσεις με τους δανειστές, διεθνείς έλεγχοι, λογιστικά τεχνά­σματα, απάτες των πάσης φύσης εγχώριων και ξένων διαμεσολαβητών, ποινικές διώξεις για κακοδιαχείρι­ση κ.λπ. Τελικά επιτυγχανόταν κάποιος συμβιβασμός των ελληνικών κυβερνήσεων με τους δανειστές και η χώρα αντλούσε νέα δάνεια.

Το παρόν βιβλίο απευθύνεται σε σπουδαστές, φοι­τητές, ερευνητές, δημοσιογράφους, πολιτικούς και σε κάθε άλλο ενδιαφερόμενο που επιθυμεί να ενημερω­θεί σφαιρικά για την δανειακή εμπειρία της χώρας.